Dr. Bharat Desai's Blog

માંદગીમાં સારવાર અને મરણ વખતની ક્રિયાઓને લાગતું વસિયતનામું

મારી સાંઠ વર્ષની ઉંમરે મે મારી આત્મકથા લખેલી તેમાં મારી માંદગીની સારવાર અને મૃત્યુ પછીની વિધિઓ મારા પત્ની અને બાળકો જેમ કરશે તે મને મંજુર રહેશે-એવું વિધાન મે કર્યું હતું. હા, તે વાત હું હજીપણ એમની એમ જ સ્વીકારું જ છું પરંતુ, હવે દસ વર્ષ પછીના મારા વિચારોનો ખ્યાલ આવે એટલા પૂરતું આ પત્ર લખું છું.

મારી શારીરિક તકલીફોનો ઈલાજ કઈ રીતે કરાવવું તે બાબતે કમસેકમ મારા પોતાને લગતા કેટલાક ખ્યાલો મે નક્કી કર્યા છે, તેનું વિગતવાર વર્ણન હું કરીશ.

જો બેભાન ન હોઉ અથવા કહો કે માનસિક રીતે નિર્ણયશક્તિ ગુમાવી ન ચુક્યો હોઉ તો, મારી ઉંમરને લગતી કોઈપણ માંદગીની કેવી-કેટલી અને ક્યાં સારવાર કરાવવી તેનો નિર્ણય હું લઈશ. પણ હું બોલીને કે બીજીરીતે કહી ન શકું એમ બને તો માર્ગદર્શક બને એ રીતે સારવારની વાતો કહીશ.

બેભાન અવસ્થા

સાધારણ રીતે થતી નિદાન પ્રક્રિયાઓ દ્વારા રોગ સારવાર યોગ્ય છે કે કેમ તે જાણ્યા પછી-જો સારવારથી સારા થવાની ઓછી શક્યતાઓ હોય તો સારવાર નહીં લેવી ઘરે ફક્ત સ્નાન-ઝાડા-પેશાબ-ચોખ્ખાઈ વિગેરે કાળજી લેવી અથવા લેવડાવવી. દમણીયા હોસ્પિટલ, ગણદેવી ના અંતાશ્રમ વિભાગમાં દાખલ કરી અથવા એવી કોઈ જગ્યાએ રાખી અથવા ઘરે માણસ રાખી કાળજી લેવી, આ વાતને કોઈ રીતે નાનમ વાળી કે અયોગ્ય માનવી નહીં. ખાલી બતાવવા માટે કે ખાલી સામાજિક મોભ્ભા માટે કઈ જ ન કરવું. હ્રદય રોગ-મગજના રોગ-કે કેન્સરની પ્રાથમિક અવસ્થા હોય તો પ્રાથમિક સારવાર કરાવવું પણ હ્રદયના-મગજના-કે કેન્સર ના ઓપરેશનો કે એવી કોઈપણ સારવારમાં પડવું નહીં. આ આ સિવાયની કોઈપણ માંદગીમાં સારા થવાનું કોકટર અશક્ય જણાવે તો, સીધા ઘરે પરત લાવી સાધારણ સાર-સંભાર કરવું.

I.C.U.

કોઈ સંજોગમાં તાત્કાલિક સારવાર તરીકે ICU માં દાખલ કરવાનું બને તો, ત્રણ કે વધુમાં વધુ ચાર દિવસ દવા-ઈંજેકશન-ઓક્સિજન વિગેરેથી સુધારો ન થતો હોય તો આ પત્ર દ્વારા મારી એટલે કે તે સમયના દર્દી ની ઈચ્છા ન હોવાનું જણાવી રજા લઈ ઘરે પરત લાવી દૈનિક જરૂરી કાળજી કરાવવી.

Euthanasia

પીડારહિત મૃત્યુ હજી આપણાં સમાજમાં અને કદાચ કાનુની રીતે આ સ્વીકાર્ય નથી એટલે મૃત્યુ દવા-ઈંજેકશનથી લાવવાની અપેક્ષા રાખતો નથી. પરંતુ સારવાર બંધ કરાવીને - કરીને પોતાના ઘરે ઘરગથ્થું કાળજી લઈ મૃત્યુની રાહ જોઈ શકાય વધુ ઉંમર + માંદગી અને સારવાર વિના મૃત્યુ જ્યારે આવે ત્યાં સુધી દૈહિક સાધારણ કાળજી રાખવી.

Organ Donation (અંગદાન)

આપણે ત્યાં જીવન દરમાયન એક ગુર્દો (Kidney) અને યકૃત (Liver) નો ભાગ દાન કરી શકાય છે તે બાબતે વિચારવું - આયોજન કરવું. બેભાન અવસ્થામાં (Coma) જ્યારે મગજનું મૃત્યુ એવું નિદાન (Brain Death) થાય ત્યારે તાત્કાલિક શરીરના લઈ શકાય એટલાં બધાં અંગો Kidney, Liver, Heart, Skin, Eyes, વિગેરે બધુજ આપવાની કોશિષ કરવી જોઈએ.

Body Donation (દેહદાન)

મરણની આવવાની સ્થિતિમાં આ બાબતે કાર્યવાહી શરૂ કરવું જેથી મરણ પછી તરત જ ચક્ષુદાન (Eye Donation) કર્યા પછી દેહદાન થઈ શકે. અકસ્માત કે શરીરના બીજા કારણોસર દેહદાન ન થઈ શકે તોજ અગ્નિસંસ્કાર કરવું.

મરણ સમયે કે મરણ પછીની કોઈ વિધિની અપેક્ષા નથી.

આમ આ બાબતે કોઈ જાહેરાતો સમાચારપત્રમાં આપવાની જરૂર નથી બારમું-તેરમું-વર્ષી કરવું નહીં બેસણું-ઉઠમણું-શોકસભા જેવા કાર્યક્રમો બિલકુલ ન કરવા, લગ્ન-જન્મદિન કે કોઈપણ પ્રસંગો ને જેમના તેમ કાર્યક્રમ મુજબ જ કરવા.

હા, મરણ એક અંતિમ પડાવ છે - તેને સ્વીકારી-આવકારી પોતાનું જીવન પહેલાની જેમ જીવવાનું શરૂ કરી દેવું.

મરણને લગતા કોઈ દાન કરવા નહિ. હા, પોતાને ગમતી સમાજસેવા કે આર્થિક મદદ યોગ્ય લાગે તે રીતે યોગ્ય લાગે તેને કાયમ જ કરવી.

આમ, સિત્તેર વર્ષે – 41 વર્ષની આંખની ડોક્ટર તરીકેની જિંદગી – 43 વર્ષનું લગ્નજીવન, સિત્તેર વર્ષનું આરોગ્યમય જીવન અને બે જવાબદાર લાગણીશીલ બાળકોના પિતા હોવામાં મને જીવનની સંપૂર્ણ સફળતા ધન્યતા અને સુખ અનુભવાય છે ત્યારે વિદાય એ આનંદપૂર્ણ જ હોય શકે.

ડો. ભરત એમ. દેસાઈ

બીલીમોરા

તા. ૨૩-૦૭-૨૦૧૯

સંપર્ક

સારવાર: ડો. વિજય દેસાઈ 99280 20522, ડો. હિતેન્દ્ર પટેલ 98251 28876
દેહદાન: ડો. પ્રફુલ્લ સીરોયા 98250 34591
અંગદાન: ડો. નીલેશ માંડલેવાલા 98256 09922
ચક્ષુદાન: રોટરી, નવસારી. 02637-258920, 02637-258931

આપણે લગ્નને પવિત્ર બંધન માનીએ છીએ અને લગ્ન દ્વારા આપણે બે કુટુંબોનો સંબંધ બાંધીએ છીએ. ભાગીને દોડાદોડીમાં કરાતાં લગ્નને બાદ કરીએ તો લગ્ન એક ખૂબ વિધિપૂર્વક ભપકાથી ઘણા બધા સગાં-સંબંધીઓ અને મિત્રોની હાજરીમાં થતાં હોય છે. લગ્ન એક ધાર્મિક વિધિ છે – તેથી હિન્દુ, મુસ્લિમ, પારસી, કે ખ્રિસ્તી જેવા દરેક ધર્મોમાં વિધિ જુદી જુદી હોય છે. આ વિધનો અભ્યાસ અને જાણ રસ ધરાવતા લોકોને થાય તે માટે રસિકજને અને અભ્યાસી વ્યક્તિ એ શરૂથી અંત સુધી પરંપરાગત લગ્નવિધિ સાક્ષીભાવે જોવું જોઈએ. દરેક ધર્મમાં લગ્નવિધિ બે કે તેથી વધારે વ્યક્તિઓ જેને બ્રાહમણ, મુલ્લા, પંથકી, કે ફાધર દ્વારા ધર્મના શસ્ત્રોનો આધાર લઈ વાંચીને, જે તે ધર્મના ભગવાનની પ્રાર્થના કરી ભગવાનને હાજર માની પરસ્પરને પ્રતિજ્ઞાપૂર્વક ખાત્રી આપીને કરવામાં આવે છે – તો ચાલો, આપણે ખ્રિસ્તી ધર્મવિધિ જાણીએ.

Over time, I have learnt and practised being accountable and better-organised in day to day life. That makes me disciplined and presentable with honour – any time and every time. I maintain day to day diary for the last seven years recording all the events and emotions. Reading the contents of the 2018 year diary inspired me to write the statement of account presenting activities of 365 days of the year.

Daily Routine

I consider my day starting at night, 9.30 PM, when I go to bed. I get up around 2:00 to 3:00 AM. That’s when I do my reading and writing work until I fall asleep again. That gives me more than 2 to 3 hours of study every night.
I do clinical practice as an ophthalmologist between 9.30 AM to 1:00 PM in the morning and 4.30 to 7:00 PM in the evening. Yes, after lunch, between 1.30 to 4:00 PM there is a compulsory sleep, the classic after siesta, for about two hours.
Morning hours, between 7:00 to 9.30 AM are “no work” time, spent in getting ready, reading newspapers and having tea-breakfast. How much time should one give for newspapers, I often wonder.
I spend 7:00 to 9:30 PM in front of the television – watching entertainment serials and news.

Reading and Writing

My only hobby – I can boast of – is reading and writing. I keep on reading the books, make short notes and then present the book-review as an article on my blog. Learning to Say No, India Vs Pakistan – Why Are We Not Friends, Morarji Desai, History of Jammu and Kashmir, Lord Shiva, Parvati, Karthikey and Ganapati, are some of the well-received book reviews.
I do study and analysis by myself to publish research results - Status of Senior Citizens and Accidental Marriage of a Daughter are such presentations.
I have written tour diary following a visit to Kankaria Festival, Ahmedabad and visit to the Taj Mahal, Agra.
I was felicitated as an achiever at Centenary Celebration of my high school, D.C.O., Killa Pardi – the article following that event describes my high school life 50 years back.
I have written 215 articles so far and my son Rahul presented them with pictures at “blog.drbharatdesai.com.” More than 300,000 visitors all over the world have read them and a few of them sent responses. One of my readers, Nirali Desai from Ahmedabad, was inspired to prepare an illustrative work on Anavils, after reading my blog article on the subject. This year 15 such articles were published.
In addition to being a life patron at J. B. Petit Library, Bilimora and Sayaji Vaibhav Library, Navsari, I have my own treasure of books. When I decide to buy a book, my son Rahul orders it online and purchases the said book.
During 2018, I have read and re-read books on Mahabharat, Bhagavad-Gita and Ramayana. I have prepared a summary of them to be published for eager readers.

The Book I Like (ભારત વિ. પાકિસ્તાન: આપણે મિત્રો કેમ નથી?)

Guzder Library, Gandevi team comprising of Prin. Ashvinbhai Patel, President Thakorbhai Naik, Secretary Jayantibhai Mistry and Vice President Jyotiben Desai have been organizing lectures on the book-review every month on second Saturday at 4.30 PM for the last 52 months. I have joined them for more than two years by now. Dr Pravinbhai Gilitwala, Dr Naliniben Gilitwala, Piyushbhai Dharaiya and I have formed a four-person team. We attended six meetings last year. The orator speaks on one book for about an hour and later there is discussion. I enjoy these events. I write my feedback to them. This has given me friends like Jay Vashi, Dipak Desai, Chhayaben, Jasubhai Naik and Hetalben. The 50^th episode of this series was unique - Desai Musical Orchestra presented their book review with film songs.

Jalnagarians

The residential society we stay at is 30+ years old and nearly 70 families have been staying from the beginning. We meet nine nights during Navratri and Dussehra is celebrated with dinner of the 150-170 residents, more than 70 participate regularly. This year also we had 10 days gathering at early night with Ras-Garba. We come to learn more and more about one another every year.
In the North-West corner of Jalnagar Society, 11 eleven houses and ~40 residents have made a unique family, meeting regularly on our terrace. Either we eat Khichdi-Kadhi, Ubadiya-Jalebi, Ragada-Patties, Pav-Bhaji or anything like that prepared by ourselves. Ketan-Kamal and Mehul are the key members volunteering their services and managing the whole show.
This year, three of our members passed away and we were together with their family all throughout, till the last rites are performed. While making them feel comfortable and eat, we eat together and stay with them - a rarely seen togetherness is seen here.
We celebrated 90th birthday of Sharda-Ba on 27-Jul-2018. Our family also gathered to say good-bye to Shiv Vashi going to Canada for higher education. We blessed him on 03-Aug-2018.

Medical Meetings

I have attended a dozen of clinical meetings organized by Indian Medical Association (IMA) Bilimora. During such meetings, I get the fellowship of the friends around and increase in the general medical knowledge. I just do not go for the dinner offered. We also have the South Gujarat Ophthalmic Association and Valsad Area Eye Surgeon Group. I had four-to-five occasions to attend them.

Senior Citizens’ Club

Being of 60+ age, I have joined Bilimora Senior Citizens’ Club and was selected as Vice President. I take an active part in their deliberations. I have organised lectures of Sureshbhai Desai, Navsari on old-age and Dr Radha Mehta, Navsari on psychological problems of old-age. I have attended six general meetings and seven board meetings.
I have been active in South Gujarat Senior Citizen Society too. I attended their quarterly meeting at Navsari with Dr Bhavana. I was the key person in holding their Bilimora meeting.
Old-age people behave differently compared to young-age and children. I find a nice time with new friends.

Movies

Dr Bhavana and I have watched 21 movies in the cinema house this year! It felt like having seen one movie a week, but I was wrong.
We have a group of nine people, Dr Gilitwala couple, Dr Vijaybhai Desai couple, Anilbhai Desai couple and we two making eight with Prof Minu Desai, the ninth. Dr Bhavana usually contacts all of them and I bring tickets from advance booking.
Bilimora has only one cinema house (multiplex) and two screens showing two movies simultaneously. The audience is a big problem. Many times, even 10 patrons do not come and the show has to be cancelled. We do not face this problem nowadays because of our own group.
We saw many Gujarati movies as well this year, including Chal Man Jitva Jayaye, Chitkar, Reva, Shu Thayu, Swayamwar and Sharat Lagu. Nowadays they are comparable or even better than Hindi ones. On Bhavana’s birthday, we invited 14 people to see Sharato Lagu Gujarati movie and it was a great, unusual birthday celebration.
Every movie we go for many not be good! Actually, the pleasure and enjoyment gained during the movie depend on one’s own mood and company. I take the liberty to sleep off and on during the movie. All in all, this is one of our important pass-time activities.

Events

I find happiness in planning an event and executing it as a key person or maybe the only person.

Lecture from Dr Pradip Patel, Spandan, Chikhli at Vansada on diabetes with free diabetes check-up was the first event. Lions Club Bilimora Yugma and President Ln. Shankarbhai Patel decided for this and the lecture was organized on 07-Jan-2018.
Lunch Event at Old-age Home, Gandevi: on 03-Apr-2018 we organised a lunch at old-age home with gifting each resident a set of bed sheets, pillow cover and blanket, a donation on the demise of mother-in-law Dr Indumati K Desai. My wife Bhavana, her sister Sandhyaben and elder brother Rohitbhai arranged this. About 60 people including the family members, old-age home residents and friends were present.
Eye Camp in Jun-2018: Dr Darshana Naik and I organised an eye camp for three days on 15, 16 and 17-Jun-2018. The patients were examined at my hospital in the morning and Jyoti Care in the evening. The income was saved for social activity.
Orphanage Event on 17-Aug-2018: The principal of the orphanage informed us that the students were not interested in the study. So, to motivate them, we arranged a lecture – dialogue with Jay Vashi. As per the students’ wish, we arranged to serve pizza for dinner. The orphan children, ladies there, staff and Lions Club members made a total of 100 to enjoy the event with. Prerana Group of Chikhli with Dr Sharad Patel, Jayesh Desai and Dharmesh Kapadia helped there. We gifted a Spherehot geyser (Rs. 16000) for the use of the people at the orphanage. Dr Darshana and I contributed for the dinner.
Aspee Kanya Vidyalaya, Antalia: A) Lecture from Dr Ami Yagnik, Surat on ‘Reusable Sanitary Pads and Female Genital Trac’ (on 20-Sep-2018). B) Lecture from Dr Ami Yagnik, Surat on ‘Basic Life Support and Life Skills’. Above two events gave very useful information to nearly 1200 girls on their genital functions and how to help during person-in-emergency. Our friend, Campus Director Prin. Jayshree Desai was ready to help. C) Story Telling competition on 06-Dec-2018.
No to Crackers Movement on 03-Nov-2018: I wanted to do some social work and ‘noise pollution due to firecrackers during Diwali’ was the project. I prepared a leaflet to be placed in the newspapers, an information chart in the news handbills and advertised this information via Facebook and WhatsApp.

Second Life

I had faced a major car accident on 06-Apr-2018 at Kailas Road, Valsad. I was alone in the car and the accident caused the car to turn upside down with breaking of glasses and complete damage of the car-body including the roof. The damage was so bad that the entire body had to be replaced and the car had to be practically rebuilt. I had no injury whatsoever, because of the seatbelt I had applied. Anything could have happened, but then I believe ‘God is Great’! I had faced a similar accident in 1999 at Bharuch Golden Bridge, so is it a second life or third? I wonder.

Weddings and Yagnopavit

During this year, of all the invitations I received, we could attend fourteen events,
Yagnopavit of Devansh (my nephew Deval’s son) at Abrama, Jash (Biren’s son) at Maganwadi, Kadodara and grandson of Prin. Kishor Desai at Anavil Wadi, Gandevi were enjoyable. The wedding celebration of Ronak Ajaybhai also made a great memory to cherish.
Every event costs a lot of money and hard work – any debate about their worthlessness are only academic! People go on organizing them and others do not miss to enjoy them.
Eating too much is out of the question, but I do enjoy a variety of nice foods. DJ and high-volume orchestra are torturous, but we do see good ones also.
Eight birthday celebrations we attended also have the same tale. I do not like cake cutting and playing with cream-paste, but that is my problem.

Death and Condolence

2018 was a year causing the death of six closed ones. The started with the sudden demise of our neighbour Rameshbhai Raval on 18-Jan-2018, later Harendramama passed away on 15-Jul-2018 to be followed by Tarunimami’s death on 13-Sep-2018. Sharda-ba and Mukeshbhai passed away on 05-Sep-2018 and 22-Oct-2018 respectively. Two deaths in the same house in a short period made us feel sorry. Our relative Janak Balvantrai Naik, Kachholi passed away on 06-Aug-2018 of heart problem. We mourned their departure for thirteen days and thereafter we are feeling their absence and loss.
I skip attending death funerals, condolence meetings and other rituals of not so close relatives and friends.

Tours and Travel

01-Jan-2018 (Ahmedabad): The year began with a surprise visit to Ahmedabad because our friend Anilbhai Desai repeatedly invited (insisted) us to visit Ahmedabad for Kankaria Festival. The two-day tour had pleasant hospitality by Darshan-Shalu and we had a great time with them. We visited Kankaria Festival and Flower Show at Sabarmati River Front.
22-Feb-2018 (Five days Agra Mathura Tour): Alliance Club International had installation ceremony at Agra. Seven members from Bilimora attended this event. Bhavana wanted to experience the journey by Rajdhani Train travel. She wanted to experience water, tea, breakfast, dinner and ice cream served. Earlier, it used to be offered to all. Nowadays you have to pay extra for this facility. We visited Fatehpur Sikri’s 174 ft. high “Buland Darvaja” – fort and palace inside, then we saw the Taj Mahal - the wonder of the world and lastly, we visited Mathura Temple with Gokul and Vrindavan. We stayed at Clarks Shiraz, one of the most premium and luxury hotels in Agra.
07-Apr-2018 (Poicha - Rajpipla Tour): 17 tourists, mostly senior citizens, excluding Nidhi and Aarna visited Poicha for a night stay. There is a big temple on the riverbank of Narmada. We saw a big garden with multiple presentations of Ramayana – Mahabharat, a big statue of Lord Krishna, Mirror Museum and what not. There is a big temple, Kuber Bhandari, 100+ steps high on the other side of the river Narmada. Many visit this templet every last day of the Hindu calendar month to be rich! We did see Rajpipla with temple and palaces.
18 to 22-Sep-2018 (Goa): Bhavana and six ladies went to Goa for the four-day ladies-only tour.
Pune – Mumbai: Our permanent tourist destinations are Pune and Mumbai because Rahul–Shivani and Vaishali stay there.

All said and done, how do I see the year 2018?

Of 365 days I had, I have done enough clinical practice, reading and writing plus socialising in weddings, birthdays and tours. I want to plan the year that follows in a way, I can do more clinical social services.

I am happy the year passed gave me multiple occasions to do the activity that pleases me or, let us say, makes me happy - be it a tour, attending any event or a meeting.

I know, I am what I am because of my wife Dr Bhavana, family members Vaishali, Rahul and Shivani, friends around and last but not the least Jalnagarians!

We planned a week’s visit to an old-age home in Lonavala, in a group of ten from Bilimora between 7 and 14-Mar-2019. Dr. Pravin Gilitwala led the team and organised because he had been there numerous times. Dr. Bhavana Desai (my wife) and I were little uncertain about the venue and timetable there but agreed just to have a new experience altogether. To our surprise, everything turned out to be better than all we thought. We had a great time all in all!

Kapol Sanatorium, Lonavala

Just by the old Mumbai-Pune highway is situated this old-age home for fixed one week stay. Only old-age people above 60 years are invited to stay for a week starting every Thursday and ending the next Thursday, in a total number of hundred. There are AC and non-AC rooms available for fixed one week, at different rates. These are twin-sharing rooms charged at is Rs. 6,000 and Rs. 12,000 per week, based on individual preferences. The rooms are like single bedroom apartments with four beds, dining table and kitchen having LPG gas connection and utensils for cooking, serving and eating. The bathroom and lavatory were separate, with the well-set bathroom having hot-cold water and shower (and also the western type commode aptly preferred by the elderly). The television or music systems were purposefully excluded. There is an intercom telephone connecting every room to the office, room service and other rooms. The housekeeping staff clean the room and utensils and also wash clothes every day.

During a candid chat with Prof. Dr Ashwin Desai in Surat one fine day, he asked me about the list of books I possess and I had no answer! I thought why not prepare an inventory, along with an article containing a brief description and their photographs.

I also happened to read an article in Reader’s Digest around the same time about the set of books the lady author owned. She advised to keep books around - within reach and there were chances of your reading the book. She advocated to keep on purchasing the books, so that one day you may come out reading the precious collection you have already purchased at a sky-high expense. Let me describe them and I wish photos speak more.

While attending my niece Khushbu’s wedding (Dr Hirak Desai’s daughter) at a party plot in Valsad, my other niece Guddi (Mrunmayi Janak Desai) suddenly coined the phrase 'destination wedding'. My vocabulary evolved with a new phrase, with a special meaning. It is a special type of wedding hosted at a location, usually far away from home.

Here, the guests reach the venue and stay for a couple of days with all the people involved in the wedding celebration. The hosts plan the wedding and send the invitation with the details of stay, events, dress code and explaining the rituals planned to be followed. Yes, this is the same conventional wedding we’ve always seen, but with creative ideas of enjoying, dancing, playing games and simultaneously conducting the wedding in an authentic manner. It is a bit costly affair for the hosts, but I’m sure they are prepared for it.

આપણે સમાચાર તરીકે જમ્મુ-કાશ્મીરની વાતો રોજ સાંભળીએ છીએ, પણ વિગતવાર ઊંડાણપૂર્વકની માહિતીના અભાવે વાત ખાસ સમજાતી નથી. ચાલો, પહેલાં મૂળ વાતો બરાબર સમજીયે.

જમ્મુ-કાશ્મીરનો ઈતિહાસ

૧૮૨૨: મહારાજા ગુલાબસિંહ જમ્મુની ગાદીએ બેઠા.
૧૮૪૬: જમ્મુ અને કાશ્મીર બન્ને એક રાજ્ય બન્યા. ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની અને મહારાજા ગુલાબસિંહ વચ્ચે અમૃતસર સંધિ થઈ.
૧૮૫૭: સ્વતંત્રતાની પહેલી લડાઈ… મહારાજા ગુલાબસિંહનું મરણ.
૧૯૪૭: ભારત વિભાજન સાથે ભારત અને પાકિસ્તાન એમ બે ભાગમાં સ્વતંત્ર થયું.
રર-૧૦-૪૭: જમ્મુ-કાશ્મીર પર પાકિસ્તાને કબાલીયો વડે આક્રમણ કર્યું અને ૧/૩ ભાગ કબજે કર્યો.
૨૬-૧૦-૪૭: મહારાજા હરિસિંહ ભારત જોડાણ પત્ર પર સહી કરી… જમ્મુ-કાશ્મીરનું ભારતમાં જોડાણ.
૩9-૧૦-૪૭: શેખ અબ્દુલ્લા આપાત પશાસક નીમાયા.
૧૭-૧૧-૪૭: પ્રજા પરિષદ પક્ષની સ્થાપના.

કાર્તિકેયના જન્મની વાત

તારક નામ ના અસૂરે દાનવે દેવોને હરાવ્યા હતા. તેને મારવા માટે દેવોએ શું-કરવું તે વિચાર્યું તેને તારક ને મળેલા વરદાન મુજબ તેને ફક્ત નાનું બાળક દ્વારા બનેલું અને માર્ગદર્શિત લશ્કર જ મારી શકે એમ હોવાથી તેઓએ બ્રમ્હાનો સંપર્ક કર્યો. બ્રમ્હાના કહેવા મુજબ ફક્ત શિવ-પુરુષ દ્વારા ફક્ત એકલાથી પેદા થયેલ બાળક – ફક્ત ભગવાન શંકર જ આપી શકે ભગવાન શંકર ને મોહિત કરવા “કામ” ને મોકલ્યો પરંતુ શિવ તેને “ત્રીજી આંખ” ખોલી ને ભશ્મ બનાવી દીધો. ત્યારે તેમણે શક્તિ પાર્વતિ ને આજીજી કરી. પરંતુ આ ભગવાન શિવને પાર્વતિ મનાવી શક્તિ નથી. પરંતુ પછીથી દેવો અને પાર્વતિ ની વિનંતી ગ્રાહ્ય રાખી શિવ છ ચમકારા જેવા અગ્નિ રૂપે બીજ એટલે કે વીર્ય આપે છે તેથી કાર્તિકેય ને સ્કંધ (વીર્ય દ્વારા જીવીત) પણ કહે છે.

આવા શક્તિશાળી અને ઉષ્ણ બીજને અગ્નિને દેવો આપે છે. અગ્નિ બીજને ગરમ હોવાથી સાચવી શક્તિ નથી, ત્યારે પવનને આપે છે. જે વાયુ- પવન ગંગામાં પધરાવે છે ત્યાં પાણી ઉકાળવા માંડે છે અને બારું ના જંગલમાં આ વીર્યમાથી આગ લગતાં,બચેલા અંગારામાથી છ બાળકો ઉદભવે છે. માં માટે રડતાં તડપતા છ બાળકો માંથી છ માથાવાળું એક બાળક બનાવે છે અને છેલ્લે જે એક માથાવાળું એક બાળક બનાવે છે. કાર્તિકેય જન્મ પામે છે તો પહેલાજ દીવસે કાર્તિકેય શસ્ત્રો માંગે છે અને સાતમા દિવસે યુદ્ધ માં લડવા તૈયાર થાય છે તેથી તેને કુમાર બાળ સ્વરૂપ ભગવાન કુમાર કહેવાય છે.

અગ્નિ માથી પેદા થયા હોવાથી આગ્નેય કહેવાય છે
વાયુ માંથી પેદા થયા હોવાથી ગુહા તરીકે ભેદી બાળક ઓળખાવાય છે
છ મુખ સાથે જન્મેલા હોવાથી કાર્તિકેય ને શન્મુગ્ન પણ કહેવાયા છે
છ દિવસના બાળયોદ્ધાને કુમાર પણ કહે છે

યુદ્ધ માં થઈ સાત દિવસનો કુમાર કાર્તિકેય તારકને બરછીથી મારી નાખે છે. તારકના બે ભાઈઓ સિંહામુખન અને સુરપદમન યુદ્ધ ચાલુ રાખે છે.મરૂગન આ બન્ને હરાવે છે. ત્યારે માફી માંગતા સિંહમુખનને પાર્વતી માતાના વાહન તરીકે સિંહ બનાવે છે. અને હારેલા સુરપદમન ને પર્વત બનવાનુ સુઝયું ત્યારે મુરૂગન તેનાં બે ફાડચા કરી ડે છે અડધા પર્વતને મરઘો બનાવીને તેને પ્રતીક સંજ્ઞા તરીકે વાપરે છે અને અડધા પર્વત ને મોર બનાવીને પોતાનું વાહન બનાવે છે આમ કાર્તિકેય દેવનું તારક અને બધા દાનવો નું મારવાનું કામ કરે છે

શરતમાં હાર

ગણપતિ અને કાર્તિકેય વચ્ચે કોણ ઝડપથી પૃથ્વીની ત્રણ પ્રદક્ષિણા કરી શકે એવી શરત નારદમુની લગાવે છે ત્યારે ગણેશજી માતપિતાની ફરતે ત્રણ ફેરા પતાવીને એનેપોતાની લાગણીરૂપ દુનિયા તરીકે ઓળખાવે છે, જ્યારે કાર્તિકેય મોરની પીઠ પર પૃથ્વીની ત્રણ પ્રદક્ષિણા કરે છે અને તેને ખરું બાહ્ય જગત જણાવે છે. આમાં નારદ ગણપતિ ને વિજેતા જણાવે છે તેનાથી ગુસ્સે થેયલ કાર્તિકેય પિતાનું ઘર છોડી દક્ષિણ ભારત ના વીંધ્ય પર્વતની દક્ષિણે રહે છે.

કાર્તિકેય ના લગ્ન

ઉત્તર ભારતના કહેવા પ્રમાણે, તેને દરેક સ્ત્રી ક્યાંતો માં જેવી, કે વિધવા લાગે છે તેથી લગ્ન કરતો નથી. ઉત્તર ભારત માં કાર્તિકેયને બ્રમહચારી મનાય છે.

દક્ષિણ ભારત ના લોકો તેણે બે સ્ત્રી જોડે લગ્ન કરેલા હોવાનું કહે છે.

બીજા મત પ્રમાણે તેણે લગ્ન કરીને સ્ત્રીને યુદ્ધ ની વિધવા નહોતી બનાવવી તેથી પોતાની ચામડી માં પાર્વતી ને આપી હતી, જેથી ચામડી વગરના કાર્તિકેય ને સ્ત્રી પરણી ન શકે. દક્ષિણ ભારતમાં તેના લગ્ન બે સ્ત્રી સાથે થયા હોવાનું મનાય છે.

દેવસેના કે સેના

કાર્તિકને તારકને હરાવવાના બદલારૂપે, ઉપકૃત થયેલા ઇન્દ્ર ભગવાને, પોતાની પુત્રી દેવસેના (ભગવાનનું લશ્કર-સેના) સાથે સામાજિક રિવાજ મુજબ પરણાવે છે.

વાલી

બીજા લગ્ન લાગણી અને પ્રેમને લીધે વાલી સાથે થાય છે. ખેતર નું રક્ષણ કરતી બહાદૂર છોકરી નારદના કહેવાથી ત્યાં આવેલ કાર્તિકે ને મારવા જાય છે ત્યારે કાર્તિકેય યોદ્ધા સ્વરૂપ ધારણ કરે છે. તેનાથી બીધેલી વાલીની સામે જંગલી હાથી (સ્વરૂપે ગણપતિ) આવે છે જેનાથી બીકથી દોડતા કાર્તિકેયના હાથમાં આવે છે અને આકર્ષાય છે અને આ આકર્ષણ લગ્નમાં પરિણમે છે

આમ કાર્તિકેય યુદ્ધ શક્તિ અને રોમાંચિતતા દ્વારા શિવનો સંદેશો આપણે પહોચાડે છે.તો, હવે આપણે ભગવાન શંકર – ભોલેનાથ અને તે વિષે લગભગ બધું જાણીએ છીએ. તેથી “ઓમ નમઃ શિવાય” મંત્રોચ્ચાર સાથે શિવભક્તિ સંપૂર્ણ થશે.

ડો. ભરત એમ. દેસાઈ
દેસાઈ આંખની હોસ્પિટલ, બીલીમોરા

ભગવાન ગણપતિનો જન્મ

વિનાયક: નાયક (પુરુષ)ના સંબંધ વિના-વગર જન્મેલા તે ગણપતિ

જ્યારે શિવ-પાર્વતી ને ગર્ભવતી બનાવવાનો ઇન્કાર કરે છે, ત્યારે પાર્વતિ શરીર ઉપર હળદળ અને તેલનો લેપ લાગવે છે તે સુકાઈ જાય છે ત્યારે શરીર પર થી ઘસી કાઢીને હળદળ-તેલ અને પોતાના પરસેવા યુક્ત ભૂકો ભેગો કરી ને ઢીંગલી બનાવી તેમાં પ્રાણ ફુકે છે જેથી પુત્ર ઉત્પન થાય છે આમ માણસની મદદ વગર પુત્ર થયો હોવાથી વિનાયક તરીકે ઓળખાય છે.
શિવ અને શક્તિ પાર્વતિ હાથી સ્વરૂપે બનીને સવંનન કરે છે તેમાથી ઉત્પન્ન થતો પુત્ર ગણેશ કહેવાય.
એક ત્રીજી વાયકા પ્રમાણે શિવ પાર્વતિ ને પ્રસન્ન કરવા પુત્ર ઉત્પન્ન કરે છે પણ તે ફકત પિતા જેવા વધારે પડતો દેખાતો હોવાથી પાર્વતિ તેનું માથું હાથી સાથે બદલી દે છે.
ગણેશ પુરાણ અને ગણેશ ઉપનિષદ માં ગણેશને પોતાની જાતે જ ઉત્પન્ન થયેલ માનવમાં આવે છે.

ગણેશ મસ્તક વીચ્છેદન અને પુન:સ્થાપન

ગણપતિ પાર્વતિ નું રક્ષણ કરવાના ઇરાદે ભગવાન શિવને કૈલાશ ઘરમાં આવતા રોકે છે, ત્યારે શિવ ત્રિશુળ વડે વિનાયક નું મસ્તક છેદન કરે છે. શિવ લોહીવાળું વિનાયક નું મસ્તક લઈ ઘરમાં પાર્વતિ પાસે જાય છે, ત્યારે દૂ:ખી થઈ પાર્વતિ “મારો પુત્ર” એમ કહી ગુસ્સે થઈ જાય છે અને નરમ પ્રકૃતિની ગૌરી માથી કાળી અને ભયાનક “કાલી” નું સ્વરૂપ ધારણ કરે છે આ જોઈ ને શિવ ધ્રૂજવા લાગે છે તેમના સહાયકગણોને પ્રથમ સામે જે મળે તેનું મસ્તક લાવવા કહે છે આમ હાથી નું મસ્તક આરોપી ગણેશને જીવીત કરે છે.

ગણેશ ના લગ્ન

મોટા ભાગે ગણપતિ ને બ્રહમચારી સમજવામાં આવે છે, તેઓ આ કારણોસર લગ્ન કરતાં નથી.

ગણપતિ ને પરણવા લાયક કોઈ સ્ત્રી માતા જેટલી સારી અને સુંદર લગતી નથી, તેથી લગ્ન કરતાં નથી.
ગણપતિની કરૂપતા ને કારણે અને હાથીના મસ્તક ને લીધે કોઈ સ્ત્રી પરણવા રાજી થતી નથી. આથી પાર્વતિ આશ્વાસન રૂપે ગણેશ ના લગ્ન કેળના થડ ને સાળી પહેરાવી કેળના થડ સાથે કરાવે છે.
જો કે આમ છતાં પણ ગણપતિ ની પત્ની તરીકે બન્ને રિદ્ધિ (ભૌતિક સમૃદ્ધિ) અને સિદ્ધિ(અધ્યાત્મિક વિકાસ) ઓળખવામાં આવે છે. ગણેશ પુત્ર તરીકે શુભ અને લાભ (શુભ = પવિત્ર) અને (લાભ = નફો, ફાયદો) તેમજ પુત્રી તરીકે સંતોષી જણાવાય છે.

ગણેશ ની પુજા

ગણેશચતુર્થી થી આનંદ ચૌદસ સુધી, દસ દિવસ સુધી જીવન ને મરણના ચક્રના પુરાવા રૂપે પ્રકૃતિ ના કુદરતી ચક્ર સમજાવવા ગણેશ સ્થાપના માટીમાંથી કરવામાં આવે છે. ગણેશ મુર્તિ ફરતે જવારા ઉગાડવામાં આવે છે જેને માતા પાર્વતિ-ગૌરી માનવવામાં આવે છે. દસ દિવસ પછી પાણીમાં તેનું વિસર્જન કરવામાં આવે છે.

ગણપતિ ના હાથી દાંત

ગણેશના બે હાથી દાંત ગણેશજી તોડી નાખે છે, તેના કારણો આમ છે.

વ્યાસ મુનિ બૌધિક વાતો ગણપતિ ને કહે છે તેને લખવાની કલમ તરીકે ગણેશ હાથીદાંતો વાપરે છે.
ગણપતિના મોટાપણાનો ઉપહાસ-કટાક્ષ કરતાં ચંદ્રને મારવા માટે હાથીદાંત તોડે છે.
પરશુરામ કે બલરામ ની સાથે લડવા હાથીદાંત નો ઉપયોગ કરે છે.
શક્તિ નો ઉપયોગ પોષણ અને રક્ષણ માટે કરવાનો છે નહીં કે મોટાઈ માટે તે બનાવવા ગણેશજી દેખાડવાના હાથીદાંત તોડે છે.

પેટ ખૂબ મોટું હોવાથી તેમને લંબોધરા કહે છે.
ગણપતિ ના શરીરે સાપ વિટળાયેલ છે અને પગ આગળ ઉંદર બેઠેલ છે.

ભગવાન ગણપતિ ના બે સ્વરૂપો જાણીતા છે એક માં તેઓ હાથ માં કુહાડી લઈ જીવનની ભૌતિક સુવિધાઓ થી દૂર થવાનું સુચન કરે છે અને બીજા હાથ માં દોરડાનો ગાળિયો બનાવી વિરોધાભાસી તત્વોને જોડાવાની વાત સમજાવે છે અને શિવ-પાર્વતિ એક છે એમ સમજાવે છે.

જ્યારે બીજા સ્વરૂપ માં એક હાથમાં અંકુશ દ્વારા યમ ના બંધન અને મૃત્યુ પર કાબૂ મેળવે છે અને બીજા હાથમાં શેરડી લઈ કામ-અપેક્ષા-કામનાથી મુક્તિ મેળવવાનું કહે છે.

કુબેર ગણેશ નું જમવા આમંત્રણ

ધન વૈભવના અભિમાનમાં ગણપતિને તારા પિતા તારે માટે ભોજન નહીં આપી શકે એમ કહીને કુબેર ગણપતિને જમવા આમંત્ર છે ત્યારે ગણપતિ ખાવાનું અને ધન ખુટાડી દે છે. કુબેરને અભિમાન તોડી જણાવે છેકે તમે ભૂખ માટે ખોરાક લાવો છે અને સંગ્રહો છે, પણ શિવ મારા પિતા ભૂખ પર વિજય મેળવવાનું શીખવે છે.

ભગવાન શિવ – ગણપતિ ને ગણના નેતા બનાવે છે અને ભય થી મુક્તિ આપવાનો રસ્તો બતાવે છે ભયથી મુક્તિ હશે તો જ સંગ્રહ ની લાલચ છોડાશે.

સાધારણ રીતે, દીકરીના જન્મના વધરામણા સાથે જ તેના લગ્નના મંગળમય દિવસનું આયોજન મા બાપ શરૂ કરતાં હોય છે. પૈસા બચાવતા થઈને ભાવિ જમાઈ વિષેના દીવાસ્વ્પ્નોમાં રાચવા માંડે છે. પણ આ બધાં વચ્ચે મા બાપ પોતાની મરજી, પોતાની સંમતિ અને પોતાનો નિર્ણય દિકરીના લગ્ન માટે ફરજીયાત સમજતાં હોય છે. તેથી જયારે આવું નથી થતું અને પુત્રી પોતાની મરજીથી મા બાપની પરવાનગી, ઈચ્છા વિરુદ્ધ જયારે લગ્ન કરે છે ત્યારે, મા બાપ ઉપર આભ તૂટી પડે એટલું દુ:ખ આવી પડતું હોય છે.

આવું કેમ થાય છે? તે વિષયની અહીં ચર્ચા કરીએ.

મારું વસિયતનામું - My Medical Will

ખ્રિસ્તી વિધિથી લગ્ન

My 2018 Accounts (On Life)

Our Old Age Home Stay Experience

My Books - My Treasure

Destination Wedding

જમ્મુ-કાશ્મીરનો અજાણ્યો ઈતિહાસ

કાર્તિકેય

ગણપતિ ભગવાન

દિકરીના અવિચારી લગ્ન અને મા–બાપ: અભ્યાસ લેખ

Popular Posts

Subscribe Us

Facebook