News anchors like formal persons may ask me, 'How do you feel?' The straightforward and true answer is “sad and sorry for the loss” - because he was my companion nine months before our birth, being a twin from the womb of our mother. 

We do weep and tears roll down. It is a natural reaction to a departed brother – but being elderly and even otherwise, we can accept the fact and be normal very soon. So formalities of consolations are hardly needed or say out of question. While showing any gesture, concerned relatives must remember this and avoid being too much formal. The shock wave is created and at the earliest, it is neutralized.

Bhupat was a higher secondary school teacher in Hindi after his M.A., B.Ed. education. After retirement and even much before that from 1976 onwards, he was a very active devotee and worker of Gayatri Parivar. He is survived by his wife Bharati (alias Hemlata), son Deval, daughter-in-law Shivani, and grandson Devansh. So his family is well-settled in social and financial matters.

Death 

We are sure about one thing after birth and that is death. The only problem is we don’t know the time. We do not know for sure how long one is going to live and still, we keep on living in a way as if we are never going to die and live a very long life. We forget about our exit – death and so we go on behaving self-centered and selfishly, even saving (hoarding) all we have. We just do not share our means to help the needy or donate – I have seen people being crude enough and not helping even their close ones. As death is certain, so another certain fact is about leaving everything including one’s own body, own house, and all the possessions like money, land, and other materialistic properties. So can we think of planning to share and donate? Let us think.

Condolence Meeting (બેસણું)

It is a fixed time appointment to meet the persons whose family member has passed. Earlier, a few decades ago, it was informed by postcards. Nowadays, newspaper advertisements in one or more newspapers with photos of the departed person is a common practice. The place and time are informed. It can be at home or in a rented community hall. So during this fixed duration of time, the place is arranged with a big photo of one who is no more, and close relatives like parents, sons, daughters, grandchildren, etc. sit in a row in a formal white dress. Visitors are asked to sit in front of them. Visiting relatives/friends first join hands in front of the photo, show respect by offering petals of flowers put there and then meet the relatives sitting in a row. The visitors are plenty, so except for meeting for a minute or so, there is hardly much time for them. After initial formality, they sit in the crowd and chit-chat about everything like political, and social events around or share market. Usually, there is hardly any concern for the demised. For this half-a-minute meeting of showing their concern/presence, people often travel up to 500-800 km distance.

Condolence is an expression of how sorry you feel for somebody whose relative or close friend has just died.

Your words can be:

• My sincerest condolences to you at this time. You have my deepest sympathy and unwavering support. 
• Wishing you peace, comfort, courage where, and lots of love at this time of sorrow. 
• My heart goes out to you at this difficult time. 

So condolence is sympathy and sadness with another in sorrow. Condolence applies chiefly to the formal expression of grief to one who has suffered a loss. Generally, it is said for death in the family.

Messages of condolence:

• My heart goes out to you for the loss of your dear one. 
• I can not imagine the pain and heartache you are feeling. 
• Losing someone so close is so hard. 
• Be kind and gentle with yourself in such a testing time. 
• I recall how much time you spent together. 

All in all, condolences are an expression of sympathy to someone who is experiencing pain arising from death, misfortune, or deep mental anguish. Condolence is an active conscious support of that person or activity.

During this condolence, meeting, bhajans by an orchestra or sound system are arranged. In very few places there is a commentary by the compeer about the life of a departed person and even PowerPoint presentation showing their life. Sometimes, it is converted into a meeting with lectures about the departed.

I want to write my own experiences about condolence meetings.

It is a formal program showing concern about the deceased and intimacy with the remaining relatives. In reality, because of the big gathering in a short period, the concerned parties cannot spare anytime for one another. It becomes more a 'show business' and less an exchange of emotions.

In spite of having a mourning mood and sorrowful faces, people make it a social gathering to chitchat with friends and relatives. For organizing individuals it becomes an insult more than anything else.

The inconvenience caused to visitors of long travel and its expenses, do not justify the purpose.

તુઝે હિન્દુસ્તાન સે યકીન હૈ, ઔર મુઝે ઈસ ભારત કે ભવિષ્ય સે ભરોસા હૈ કિ આઈન્દા ઈસ કી શક્તિ બઢેગી ઔર શક્તિ ખાલી ઈસ તરહસે નહીં બઢેગી કિ વહ શક્તિ એક ફોજી શક્તિ હો. ઠીક હૈ, એક બડે દેશ કી ફૌજી શક્તિ ભી હોની ચાહિયે. લેકિન અસલ તાકત હોતી હૈ ઉસકી કામ કરનેકી શક્તિ, ઉસ કી મહેત્તત કરતે કી શક્તિ, અગર હમ ઈસ દેશ કી ગરીબી કો દૂર કરેંગે, તો કાનૂનો સે નહીં, શોરગૂલ મચાકે નહી. શિકાયત કરકે નહીં બલ્કે મહેનત કરકે. એક એક આદમી-બડા ઔર છોટા, મર્દ-ઓરત ઔર બચ્ચા મહેનત કરેગા.

હમે અપને મુલ્કકો બઢાના હૈ, સિર ઉઠાકર મજબૂત કદમ કર, હાથ મિલાકર હમ આગે બઢે. લેકિન યહ મેરે હાથમેં તો નહીં હૈ આપને મુઝે ચંદ દિનોંકે લિયે, પ્રધાનમંત્રી બનાયા,. મેં આયા, ગયા, ઔર મુઝમેં હજારો કમજોરી હૈ. અસલ ચીજ હિન્દુસ્તાન કી તાકત હૈ, જો હિન્દુસ્તાન કી જનાતા હૈ, આપ લોગોં મેં હૈ, આપકો ઈસકો સમજના હૈ કિ, આપકા સબ લોગાં હમારા ક્યા કર્તવ્ય હૈ?

જો એક અમૂલ્ય ચીજ હમારે હાથમેં આઈ વો હે, હિન્દુસ્તાન કી આઝાદી. કહીં હમારે હાથ સે ફિસલ ના જાયે, કહી નિકલ ના જાયે, હમારી કમજોરી સે. યહ કુછ એક ચંદ અફસરો, પ્રધાનમંત્રીઓ કી બાર્તે નહી હૈ, જો મેં આપસે કહ રહા હું, યહ હિન્દુસ્તાન કે કરોડો આદમિ્યો કી બાત હૈ, એક એક ગાંવ કી બાત હૈ.

હમને કુછ દિન ખિદમત કી, કભી ગલત, કભી સહી, હા એક સાફ દિલસે કોશિષ કી. લેકિન જો કામ હમને ઉઠાયા, વો લંબસે લંબા આદમી નડી ઉઠા સકતા હૈ, અપને આપ બગૈર આપકી મદદ સે અપને આપ.

હમે અપને મુલ્કકો બઢાના હૈ, સિર ઉઠાકર મજબૂત કદમ કર, હાથ મિલાકર હમ આગે બઢે. લેકિન યહ મેરે હાથમેં તો નહીં હૈ આપને મુઝે ચંદ દિનોંકે લિયે, પ્રધાનમંત્રી બનાયા,. મેં આયા, ગયા, ઔર મુઝમેં હજારો કમજોરી હૈ. અસલ ચીજ હિન્દુસ્તાન કી તાકત હૈ, જો હિન્દુસ્તાન કી જનાતા હૈ, આપ લોગોં મેં હૈ, આપકો ઈસકો સમજના હૈ કિ, આપકા સબ લોગાં હમારા ક્યા કર્તવ્ય હૈ?

જો એક અમૂલ્ય ચીજ હમારે હાથમેં આઈ વો હે, હિન્દુસ્તાન કી આઝાદી. કહીં હમારે હાથ સે ફિસલ ના જાયે, કહી નિકલ ના જાયે, હમારી કમજોરી સે. યહ કુછ એક ચંદ અફસરો, પ્રધાનમંત્રીઓ કી બાર્તે નહી હૈ, જો મેં આપસે કહ રહા હું, યહ હિન્દુસ્તાન કે કરોડો આદમિ્યો કી બાત હૈ, એક એક ગાંવ કી બાત હૈ.

હમને કુછ દિન ખિદમત કી, કભી ગલત, કભી સહી, હા એક સાફ દિલસે કોશિષ કી. લેકિન જો કામ હમને ઉઠાયા, વો લંબસે લંબા આદમી નડી ઉઠા સકતા હૈ, અપને આપ બગૈર આપકી મદદ સે અપને આપ.

સરકારી કર્મચારી પોતાની નિષ્ઠાથી કામ બજાવે, ડૉક્ટરો અને શિક્ષક કે ઈજનેર પોતાના કામને રાષ્ટ્રધર્મ સાથે જોડીને કરે. જ્યારે દેશનો દરેક નાગરિક ઈમાનદારીથી ટેક્સ ભરે, દેશનો દરેક વિધાર્થી કોઈપણ પરીક્ષા ઈમાનદારીથી આપે, દેશમાં દારૂ મળતો બંધ થઈ જાય, ડ્રગ્સનું બેફામ સેવન થતું અટકે, બળાત્કારને સ્ત્રી હત્યાના કિસ્સાઓ દેખાતા બંધ થઈ જાય ત્યારે આઝાદીનું ખરેખર અમૃત પ્રકટ્યું હોય તેવું કડી શકાય. આપણને સૌને ઈમાનદારી અને નિષ્ઠાનું વળગણ ચોંટેલું રહે તે જ ખરેખર આ મહોત્સની ફળશ્રુતિ છે.

ટૂંકમાં દરેક વ્યક્તિ પોતાની ફરજને વફાદાર બનીને કામ કરતો રહે, એટલે આપોઆપ ત્રિરંગો લહેરાતો થઈ જશે. રાષ્ટ્રપ્રેમ એ કોઈ પ્રોજેક્ટ તાથી. રાષ્ટ્રપ્રેમ એ વ્યવસ્થા છે. દેશના નાગરિકને નાગરિક ધર્મ અને ફરજની સમજણ પડવી જોઈએ. દેશને કઈ રીતે વફાદાર થઈ શકાય, તેનો પ્રોટોકોલ દરેક માણસે જાતે જ પાળવો જોઈએ.

રાષ્ટ્રીય ચેતના માટે અત્યંત ઉચ્ચકોટિની સંવેદનશીલતાની જરૂર હોય છે. આ ત્યાં સુધી આવતી નથી જ્યાં સુધી વ્યક્તિ નૈતિકતાના સોપાનની પ્રથમ સીડી ચઢતો નથી. આથી દેશપ્રેમના પ્રતિક તરીકે ત્રિરંગો ભલે લહેરાવજો, એમાં કશો વાંધો નથી, પણ તમે દેશ માટે એક આદર્શ પરિણામ મેળવી શકશો નહીં. જ્યાં સુધી ભ્રષ્ટાચાર મુક્ત સમાજ બનાવવાનું અભિયાન શરૂ «ત થઈ જાય ત્યાં સુધી કશું નૈતિક રીતે મળવાનું થી.

મોટાભાગના આપણા નાગરિકોના દિલમાં ભરેલી દેશદાઝ દિમાગ સુધી પહોંચતી નથી. ભારતીયતા આપણી લાગણીઓમાં છે, પરંતુ વિચારોમાં નથી. રાષ્ટ્રભાવના પ્રદર્શન કે ભાષણબાજીનો વિષય નથી. એ એક આદર્શ જીવનશૈલી છે.

મહર્ષિ અરવિંદના પાંચ સપનાઓ હતા,

1. સ્વતંત્ર અને સંગઠિત ભારતનું સર્જન કરવું.
2. ભારતની પ્રજાની જાગૃતિનું સંવર્ધન કરવું.
3. ભારત પૂરા વિશ્વમાં વસુધૈવ કુટુંમ્બકમ્‌ની ભાવના દ્રઢ કરે.
4. ભારત વિશ્વને આધ્યાત્મિક ભેટ આપે.
5. ભારતમાં રહેતા પ્રત્યેક માનવમાં તેની આંતર ચેતનાનો વિકાસ થાય.

આઝાદીના પંચોતેર વર્ષ માટે મહર્ષિ અરવિંદના સપનાઓ પુરાં થાય ત્યારે લોકાએ, પ્રજાએ તેમની પ્રમાણિકતા અને એક અદ્દભૂત નવી પ્રણાલિ અને કાર્યશૈલીમાં જોડાવું જોઈએ. આશા છે આપને આ વક્તવ્ય ગમ્યું હશે.

કરે કોઈ આઝાદીની ચર્ચા,
કરે કોઈ ઉત્સવોની ચર્ચા,
ઉજવણી તો પુરી થઈ
બાકી રહી બેકારની ચર્ચા
ભૂખે મરતાઓને કહી દો,
જરા થોભે ને રાહ જોએ
હજી ચાલે છે એ પ્રશ્નો ઉપર
સરકારતી ચર્ચા
હતા જે ભાર ઉજવણીત્ના માથા પર
એ “નો? તુ થાકનું કારણ,
ગયા થાકી હકીકતમાં કરીએ ઉજવણીના ભારની ચર્ચા.
ગરીબી ભ્રષ્ટાચાર હટી જાશે તો
નેતાઓનું શું થશે ?
પછી કોણ કરશે અહીં
કૌના ભલા ઉદ્ધારની ચર્ચા?
વહે છે દંભ, આડંબર અને છલનાઓ
દેશભક્તિના પ્રવચનોથી
અમે કરતા રહ્યા કાયમ
ફક્ત માર્ગદર્શન-ઉપચારની ચર્ચા.

જય હિંદ!

ડો. ભાસ્કર આચાર્ય, સુરત

તા. : ર૮-૦૮-રર

My daughter Vaishali invited us to join her on the Nashik tour for three days. We happily accepted her invitation and three of us – Vaishali, my wife Dr. Bhavna and myself began for the Nashik Tour. Vaishali and I had prepared the timetable after studying Google – Wikipedia and whatnot. We had already visited Nashik four times. So our expectations were clear. 

Nashik is known as one of the most religious cities in India related to Ramayana time around 5000 years back Treta yug. Nowadays, it can boast of being the big Industrial Estate and Indian Capital of wine manufacturers. Shirdi - home of the revered Saint Sai Baba, Trimbakeshwar temple at Trimbak, and Saptashringi are important tourist attractions nearby. From Bilimora one can go to Nashik via Saputara or Dharampur. We choose Dharampur – Kaparada route. During the rainy season, the forests were in a great mood with greenery all around with hills and valleys making a great scenery worth enjoying. The road was shown by google-map-so there was hardly any confusion. Yes, after Dharampur you do not have any restaurants or rent rooms till Kaparada. And same is the story after Kaparada to Nashik. So keep this in mind. We could enjoy the tour full of natural glory and be in no hurry to reach, so speed was slow enough to make the maximum pleasure.

I am not writing this essay for essay competition so I will not be academically perfect. I will not tell about all the places worth visiting but I will restrict only to my experience of Nashik.

The word Nashik is derived from the Sanskrit word ‘Nashika’ meaning nose. It is more relevant because the story of cutting the nose of Suparnakha by Laxman in her attempt to seduce Rama prevails. Nashika (Nose) ultimately became Nashik.

Well, there is ‘Kumbh Mela’ every twelve years with holistic dipping in tiver Gadovari at Panchavati by Lakhs of Sadhus and the Public of India, you cannot even imagine how stay, food and taking bath (Snan) by lakhs of people at one place is managed by Governor machinery!

Panchvati, Nashik: 

• Panchvati is a place having five (Panch) huge banyan trees (at Vati = “Vad” tree) on the bank of river Godavari. 
• Lord Rama stayed here for fourteen years after exile. He stayed here with his wife Sita and brother Laxman. Kidnapping of Sita (Sitaharan) by Ravana took place here. 
• Dr. V. R. Rao (Professor of Anthropology) says: Definitely, the events described in Ramayan occurred here in reality. 
• Panchavati is an area on the bank of a river. It is comparable to Har-ki-Paudi Ghat of Haridwar. 

Ramkund:

27x12 sq. mt. bathing tank on the bank of River Godavari is known as Ramkund because Lord Ram is said to have bathed here during 14 years of exile. This was built in 1696 AD by Chitrarao Khatarkar. Ashti Visarjan Tirth (Ashes of bones of dead immersion spot) Lord Rama performed his father King Dasharath’s funeral rights here by doing bone immersion. According to popular belief it ashes of a dead relative immersed here he attains Salvation. ‘Dip’ in this tank is believed to fulfill one’s desires/wishes and free oneself from one’s sins.

Sita Caves (Sita Gufa):

A temple near Kalaram temple is surrounded by five banyan trees. Ravan kidnapped Sita from this place (Sitaharan). Sita worshipped Lord Shiva – ancient Shivlinga still exists in the cave. The cave has idols of Ram–Sita and Laxman. A narrow small staircase entry is the only way to go inside.

Shri Kalaram Temple:

Situated just nearby (500 mts.) Ramkund is this old Hindu Shrine in the Panchvati area. Because the idol of Lord Rama is made of black stone, it is known as Kalaram (the black-colored Lord Rama). The architectural design of Trimbakeshwar. The summit of this temple is made up of 32 tons of Gold. The temple is surrounded by an enclosure that comprises 96 pillars. The black body of Vishnu turned white while taking a bath here in river Godavari.

Tapovan:

Tapovan is a forest place (van) where Ram, Laxman, and Sita (Tap) the religious prayers. It is a Sangam (confluence) of Rivers Kapila and Godavari. They spent maximum time here. The place is dedicated to Lord Shri Ram as a founder. Laxman temple is a place where he met Ravan’s Sister Suparnakha and Laxman cut her nose when she tried to seduce Rama. There are Mahalaxmi, Lambe Hanuman, and many other temples.

You can find a place known as Laxman Rekha (the line drawn by Lakshman asking Sita not to cross one), but she ignores this and crosses Laxman Rekha when Ravan kidnaps (Sitaharan). While in Tapovan, do see:

• Sita Agni Kund
• Kapila Godavari Sangam
• Suparnakha Temple
• Sarva Dharma temple
• Laxman Rekha and

• મિત્રતા કેળવો
• મિત્રો અને સગા – સંબંધીઓ સાથે ઘનિષ્ઠ સંબંધો જાળવો 
• સ્વભાવે આનંદી બનો. સ્મિત કરતાં રહો. Keep Smiling.
• આશાવાદી બનો 
• પોતાને મૂંઝવતી વાતોની મિત્રો સાથે ખુલ્લામને ચર્ચા કરી ઉકેલ લાવો. મગજમાં રાખી ખોટી હતાશા ન અનુભવો. 

ચાલો, થોડી બીજી વાતો કરીએ.

આપણી સુરખાઈ શાળાના સ્વપ્નદ્રષ્ટા પરિમલભાઈના સાસુજી ડાહીબેન પી. પરમાર નિવૃત શિક્ષિકાને લેખક બીરેનભાઈ કોઠારીએ ગુજરાતનાં વિશિષ્ઠ વ્યક્તિઓને સમાવતું પુસ્તક “ગુર્જર રત્ન” (એક આદર્શ વાચક હોવાને નાતે) અર્પણ કર્યું ત્યારે લેખકોની ડાહીબેન સાથે આત્મીયતા જાણી બીરેનભાઈ અને રાજનીભાઈ પંડ્યા તેમણે બિરદાવવા કુકેરી સુધી આવ્યા. ડાહીબેન આપણને બે બોધપાઠ આપ્યા.

1. નિયમિત નવા નવા પુસ્તકો વાંચતાં રહો. પુસ્તકોથી વિશેષ કોઈ મિત્ર નથી.
2. પુસ્તકો ખરીદતા રહો અને સારા લગતા પુસ્તકો ખરીદીને મિત્રો – સગાસંબધીઓને ભેટ આપતા રહો.

૨૨-૦૬-૨૦૦૨ શાંતાબા વિદ્યાલય, કુકેરી

સુરખાઈ કુકેરી મારા રૂમ પાર્ટનર ડો. બી.જી.કોડિયા (મોંઘા)નું  ગામ, મારા ૧૯૬૩ ના અબ્રામા હાઈસ્કૂલના શિક્ષક શ્રી અભેસિંહ એચ પરમારનું ગામ, મારા બીજા રૂમ પાર્ટનર ડો. લક્ષ્મણસિંહ સોલંકીના સાળા ચંદ્રસિંહ આર. ડોડિયાનું ગામ અને છેલ્લા વીસ વરસથી મારા પત્ની ડો. ભાવનાના સહકર્મી ડો. પ્રથમેશ પરમારનું ગામ, મને એટલી ખબર કે અહી રજપૂત સમાજના સોથી વધારે વ્યક્તિઓ શિક્ષક – કે શિક્ષિકાઓ છે. ઘણા વખતથી શાંતાબા વિદ્યાલય, કુકેરી વિષે વાંચેલું અને પરિમલભાઈ પરમાર વિષે ખાસ અહોભાવ જાગેલો – પણ આ વિદ્યાલયની પ્રથમ મુલાકાત, ૧૭-૧૦-૨૦૨૧ના રક્તદાન યજ્ઞમાં આવેલા મારા પત્ની ડો. ભાવનાને લીધે, મારી પુત્રી વૈશાલી સાથે થઈ – જોગાનુજોગ મારી ૭૧મી જ્ન્મ તારીખ આ શાળામાં ઉજવાઈ ગઈ!

વર્તમાન આધુનિક સમાજવ્યવસ્થામાં, મા-બાપ અને સંતાનો જુદા જુદા રહે છે – સાથે રહેતા નથી પણ બન્ને સ્વનિર્ભર છે અને સ્વતંત્ર છે અને બન્ને ને પરસ્પર જુદાઇ – એકલાપણું ફાવી ગયા હોય છે, ત્યારે કદાચ વૃદ્ધાવસ્થાની માંદગી જો સંતાન સાથે રહેવાની ફરજ પાડે તો, તે વૃદ્ધોની સ્વતંત્રતા અને મનપસંદ એકાકીપણાનો અનિવાર્યપણે ભોગ લે છે.

1. વાલીપણું: ડોક્ટરને દર્દી માટે જે સારવાર યોગ્ય લાગી હોય તે દર્દી એ સ્વીકારવાની. વૃદ્ધ દર્દી નબળા હોય, ગરીબ હોય કે સ્વભાવે ડોકટરમાં વિશ્વાસ ધરાવતા હોય ત્યારે વાલીપણાનો સંબંધ ઝડપથી બંધાઈ જતો હોય છે. 
2. માહિતી આપનાર: ટેકનિકલ એક્સપર્ટ તરીકે ડૉક્ટર બધું જ જણાવી દે છે. પછીથી દર્દીએ જાતે-પોતે સારવારનો નિર્ણય લેવાનો હોય છે. તમે ગ્રાહક છો, ડૉક્ટર સારવારને લગતી બધી શક્યતાઓ સમજાવી દે પછી વિગતો-વિકલ્પો જાણી સમજીને દર્દીએ પોતે નક્કી કરવાનું હોય છે. 
3. માર્ગદર્શન: ડૉક્ટર અને દર્દી રોગ અને તેની સારવારની વિગતોની ચર્ચા કર્યા પછી ડૉક્ટર દર્દીને શું યોગ્ય રહેશે તે નક્કી કરવામાં મદદરૂપ થાય છે. આમ દર્દી અને નિષ્ણાત સહિયારો નિર્ણય લે છે. 

ડૉક્ટરો સારવાર ન કરાવવાથી થતી સ્થિતિ વિષે દર્દીને ભયભીત કરી મુક્તા હોય છે, પણ જે ખાસ જરૂરી છે તે સારવાર આગળ વધારવાથી આવનાર ભયાનક સ્થિતિનું ચિત્ર સ્પષ્ટપણે જણાવતા નથી.